بیشترین میزان صادرات فولاد در سال جاری 10 میلیون تن بوده است، با در نظر گرفتن فولاد تولید شده در سال جاری که به میزان 25 الی 28 میلیون تن و همچنین مصرف تقریبی 15 میلیون تن در بازار داخلی، فعالان در زمینه تولید فولاد باید راهکاری برای صادرات فولاد به میزان 8 میلیون تن در سال باشند تا میزان تولید مصرف فولاد یکسان شود.
در زمینه صادرات، کارشناسان فولاد نظر متفاوتی دارند؛ برخی اعتقاد دارند اهداف صادراتی فولاد تا پایان سال محقق خواهد شد و برخی نیز معتقدند، صادرات بیشتر نیازمند مشوق‌های صادراتی است و دولت باید بیش از پیش برای صادرات فولاد زمینه‌ها را مهیا کند.
کشورهای منطقه بهترین گزینه برای صادرات فولاد
اگر تولیدکنندگان فولاد در زمینه صادرات، تمام تمرکز خود را بر کشورهای منطقه سوق دهند، اهداف صادراتی کشور محقق خواهد شد.
سال گذشته حدود ۲۵میلیون تن فولاد در کشور تولید شد و رتبه تولید فولاد کشور نیز به دهم جهان ارتقا پیدا کرد. برای امسال نیز پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال تولید کشور از مرز ۲۸ میلیون تن عبور کند.
مصرف داخلی کشور حدود ۲۰ میلیون تن خواهد بود که سال گذشته صادرات فولاد کشور از مرز ۶ میلیون تن عبور کرد و امسال نیز قادر به صادرات ۸ تا ۹ میلیون تن خواهیم بود. برای این میزان صادرات با مشکلی روبه رو نخواهیم بود و با توجه به آمار ۵ ماه نخست امسال اهداف صادراتی تا هم اکنون محقق شده و مشکلی برای صادرات تا پایان سال نخواهیم داشت.
برای صادرات فرامنطقه‌ای نیاز به حمل‌ونقل داریم و از آنجا که ردیابی حمل‌ونقل دریایی برای امریکایی‌ها که پیگیر تحریم ایران هستند به راحتی انجام می‌شود، صادرات را با مشکل روبه‌رو می‌کند. این درحالی است حمل‌ونقل زمینی چندان قابل‌ردیابی نیست و یکی از بزرگ ترین مشکلات تحریم‌کنندگان این است که حمل‌ونقل زمینی را نمی‌توانند ردیابی کنند. از این‌رو بازارهای منطقه‌ای ایران در زمینه تحریم‌ها قابل‌پیگیری برای امریکایی‌ها نیست و می‌تواند بهترین گزینه برای صادرات به‌شمار رود. برای نمونه عراق از هیچ‌یک از تحریم‌های امریکا پیروی نکرده است.
در زمینه صادرات فولاد در منطقه وضعیت به نسبت خوب است، برای نمونه شرکت ما برخی ماه‌ها بین ۷۰ تا ۸۰ درصد از محصولات خود را به کشورهای همسایه صادر کرده و در این زمینه با محدودیت‌هایی روبه رو نبوده‌ایم.
از زمانی که امریکا تحریم فلزات ایران مانند فولاد، آلومینیوم و مس ایران را تشدید کرد، تاثیر قابل توجهی بر صادرات این فلزات نداشته است. به عبارت دیگر براساس آمار ۵ ماه، کاهشی در زمینه صادرات گزارش نشده است. با توجه به شرایط موجود، بهترین گزینه برای صادرات فولاد ایران، کشورهای همسایه هستند و باید بیش از پیش به این بازارها توجه کرد.
نیازمند همکاری بین‌بخشی
برخی تولیدکنندگان فولاد معتقدند، نمی‌توانیم ادعا کنیم که تحریم‌های امریکا بر بازار صادراتی ایران بی‌تاثیر بوده است، اما برای رسیدن به اهداف صادراتی فولاد باید تمام بخش‌های این صنعت ازجمله بخش خصوصی و انجمن‌ها تا دولت با هم‌اندیشی بیشتر رسیدن به اهداف صادراتی را محقق کنند.
بازار داخلی ایران با مازاد تولید روبه‌رو است و اگر تولیدکنندگان بخواهند کم و بیش با ظرفیتی که دارند به تولید ادامه دهند، باید به سمت صادرات پیش بروند که با توجه به تحریم‌های امریکا این موضوع نیز قدری مشکل به نظر می‌رسد، ازاین‌رو شاهد کاهش صادرات برخی از شرکت‌های بزرگ فولادی در کشور هستیم.
البته تولیدکنندگان فولاد برای صادرات راهکارهایی پیش رو دارند و به این معنا نیست که کل بازار صادراتی آنها تعطیل شده است. بنابراین باید به کمک دولت و بخش خصوصی و با همکاری انجمن‌های مربوط و تولیدکنندگان به‌ویژه واحدهای صادرات‌محور، بسته‌ای متناسب با تحریم‌ها تنظیم کرد.
اگر صادرات ما کاهش یابد، بازار داخلی با کاهش نرخ بیشتری روبه‌رو خواهد شد. البته اگر نرخ داخلی کاهش پیدا کند، بازارهای عراق و افغانستان که بهترین بازار ایران هستند، به‌دنبال نازل‌ترین نرخ از ما خواهند بود. تحریم‌ها آثار خود را برجای می‌گذارند، اما تولیدکنندگان با راهکارهایی که درپیش می‌گیرند، می‌توانند این آثار را به کمترین میزان برسانند و این موضوع در گرو همدلی و مشارکت بیشتر بخش‌های این صنعت با یکدیگر است.
نیازمند مشوق ۶۰ تا ۷۰ درصدی
در مقابل برخی نیز معتقدند، اگر مشوق‌های بیشتری به صادرکنندگان ارائه نشود، بازار صادراتی فولاد ایران در امسال با توجه به رکود داخلی و نبود بازار پایدار صادراتی رونق نخواهد گرفت.
صادرات برای همه زمان‌ها، همه دولت‌ها و کشورها با اهمیت است و همواره در جهت تقویت آن برنامه‌ریزی می‌شود. این تقویت‌ها شامل انواع مشوق‌هایی است که کشورها درنظر می‌گیرند. برای کشوری مانند ایران، این مشوق‌ها، کمک‌ها و هموارسازی مسیرها برای توسعه صادرات باید مضاعف باشد تا در شرایط موجود و تحریم‌ها بتوانیم بر مشکلات موجود چیره شویم.
با این حال نه‌تنها مشوقی در زمینه صادرات درنظر گرفته نمی‌شود بلکه در جهت عادی‌سازی و بازگشت به نقطه صفر نیز هنوز فاصله داریم.
البته ناگفته نماند که به‌تازگی فعالیت‌هایی دست‌کم در لفظ، بیان و فرهنگ‌سازی عمومی در راستای بازگو کردن اهمیت صادرات آغاز شده و باید آن را به فال نیک گرفت. برای نمونه در بحث ارز نیمایی و نیز خرید‌های خارجی در ازای بخشی از صادرات یا همان تهاتر گشایش‌هایی انجام شده است اما درباره حجم صادرات گشایشی انجام نشده و کم‌وبیش کف عرضه‌های داخلی از میزان صادرات بالاتر است.
از زاویه تناژ نیز می‌توان به این مسئله نگاه کرد. کل مصرف ظاهری فولاد کشور کمتر از ۱۵میلیون تن است، درحالی که در سال گذشته افزون‌بر ۲۵میلیون تن تولید و امسال حدود ۲۸ تا ۳۰ میلیون تن برآورد تولید اتفاق افتاد که این به معنای مازاد ۱۳ تا ۱۵ میلیون تنی فولاد در بازار داخل است اما کل صادرات فولاد در سال گذشته به ۹ میلیون تن نیز نرسیده است. ازاین‌رو برای اینکه بتوانیم مازاد را صادر کنیم و آن را به ۱۵میلیون تن برسانیم، باید بیش از ۷۰درصد توان صادراتی خود را بالا ببریم، درحالی که آمارها و معاملات بیانگر آن است که صادرات امسال نیز به واسطه محدودیت‌های داخلی، ابهامات بین‌المللی، تحریم و سایر مسائل و مشکلات تولیدکنندگان در همان رقم‌های سال گذشته و حدود ۹ میلیون تن باقی خواهد ماند.
از این‌رو برای آنکه به ۱۳ تا ۱۵ میلیون تن صادرات مازاد تولید دست یابیم، باید مشوق‌ها ۶۰ تا ۷۰ درصد افزایش پیدا کند و از سوی دیگر محدودیت‌های داخلی برداشته شود.