امروزه آلومینیوم یکی از صنایع پرکاربرد دنیاست و پیش‌بینی می‌شود در سال‌های آتی به یکی از فلزات پرمصرف دنیا تبدیل شود. ایران یکی از کشورهای باسابقه در صنعت تولید شمش‌های آلومینیومی در منطقه به شمار می‌آید، کشوری که در سال‌های اخیر با چالش‌های بی‌شماری در صنعت تولید شمش‌های آلومینیومی، همانند قدیمی بودن زیرساخت‌های فناوری تولید، ناکافی بودن تولید مواد اولیه داخلی و ... مواجه بوده است.
در حالی که قادریم با استفاده از دانش روز و تجهیزات جدید، شاهد تولیداتی باکیفیت و قابل رقابت با سایر تولیدکنندگان دنیا باشیم. صنعت آلومینیوم نیازمند این است که در بازارهای جهانی جایگاه مناسبی به‌دست آورد و پا به پای فناوری‌های نوین جهان پیش برود؛ زیرا در حال حاضر بسیاری از صنایع جهان از آلومینیوم استفاده می‌کنند و هرگونه عقب‌ماندگی در این بخش به ضرر کشور تمام می‌شود. تولیدکنندگان قادرند انواع شمش و بیلت آلیاژی را که در صنایع مختلف مانند صنایع تولید پروفیل آلومینیوم، خودروسازی، صنایع ریخته‌گری و انبوهی از صنایع دیگر که به‌عنوان مواد اولیه برای تولید محصولات نهایی استفاده می‌شود، را تولید کنند اما ظرفیت تولید شمش و بیلت خام در کشور به اندازه‌ای نیست که تمام نیاز داخل را پوشش دهد و تولیدکنندگان صنایع آلومینیومی بتوانند بدون نیاز به واردات شمش، به فعالیت تولیدی خود ادامه بدهند. از سوی دیگر تحریم‌های تحمیلی و ناعادلانه و قطع ارتباطات بانکی با سایر کشورها و شبکه بانکی جهانی واردات مواد معدنی و شمش‌های آلومینیوم را سخت و پرهزینه کرده که خود فشار مضاعفی بر کلیه سطوح این صنعت از صنایع بالادستی تا صنایع پایین‌دستی آلومینیوم وارد آورده است.
بنابراین به نظر می‌رسد برای برون‌رفت از این چالش باید چند راهکار به‌صورت همزمان مورد توجه قرار گیرد. به همین جهت، بـا مدیرعامل شرکت صنایع نگین آلومینیوم گلپایگان بـه گفت‌وگو نشسـتیم و در رابطه با وضعیت بازار شمش و بیلت آلومینیومی و عوامل تاثیرگذار بر این صنعت، سـوال کردیـم، همچنین خواستیم درباره قوانین و مقررات تنظیم و تصویب شده در این صنعت درآمدزا و تاثیر آن بر تولیدات شمش و بیلت آلومینیومی اطلاعات بیشتری بدست بیاوریم.
در شرایط کنونی، وضعیت بازار چگونه است؟ بازار نسبت به سال گذشته چه تغییراتی داشته است؟
وضعیت بازار در سمت تولید و فروش شمش و بیلت آلومینیومی نسبت به سال گذشته وخیم‌تر و نگران‌کننده‌تر شده است. تولیدکنندگان شمش خالص و آلیاژی، در حال حاضر، به دلیل نوسانات نرخ ارز، امکان هیچگونه فعالیتی را ندارند. همچنین، هم‌اکنون تمام سیستم تولید و فروشی که در سال‌های گذشته مطابق با آن فعالیت می‌کردیم، تغییر یافته است و این تغییرات ناگهانی و همه جانبه تولید را با مشکلات بی‌شماری مواجه کرده است. یکی از این موارد که در سال جاری برای ما مشکلات بسیاری به همراه داشت، فرآیند ثبت سفارش است؛ در سال‌های گذشته می‌توانستیم از چین، سیلیس، منیزیم، فیلتر سرامیک، منگنز و ... از عراق مواد اولیه و ضایعات آلومینیومی خریداری و وارد کنیم اما در حال حاضر، این امکان برای ما وجود ندارد. تولیدکنندگان شمش‌های آلیاژی نمی‌توانند آمیژان‌های مورد نیاز خود را که باید در فرآیند تولید از آن‌ها استفاده شود، را وارد نمایند.
ایجاد اینگونه ممنوعیت‌ها به خصوص در زمینه ثبت سفارش موجب افزایش قیمت مواد اولیه در کشور شده است، به طور مثال در گذشته، سیلیسیوم 20 هزار تومان بود اما به دلیل این تصمیم نابخردانه، قیمت این عنصر به 50 هزار تومان افزایش یافته است. قیمت شمش آلومینیوم در کشور سه برابر شده است، به همین دلیل ما مجبوریم مواد خالص را با ضایعات ترکیب کنیم تا شمش‌های آلیاژی را با قیمتی که مشتری قادر به خرید آن است، به بازار عرضه کنیم؛ با این نوع سیاست‌گذاری‌ها، همانند ممنوعیت ثبت سفارش که توسط مسئولین وضع و اجرا شده است، نمی‌توان حوزه تولید را بهبود بخشید.
شرایط به‌گونه‌ای است که مجبوریم آمیژان‌ها و مواد اولیه مورد نیاز خود را با قیمت بالا خریداری کنیم و محصول نهایی را با سود اندک بفروشیم؛ باید توجه داشت که اگر این روند در کشور ادامه داشته باشد، مجبور می‌شویم در آینده نزدیک، به دلیل ضرردهی، واحدهای تولیدی را تعطیل کنیم.
مشکلی که تولیدکنندگان با آن مواجه‌اند، عدم وجود امکان خرید آمیژان‌های ضروری به قیمت مناسب است و این مشکل تنها مختص شرکت‌های متوسط و کوچک است وگرنه شرکت‌های بزرگ که دارای حامیان قدرتمندی هستند، به اندازه ما برای تهیه آمیژان‌ها با مشکل مواجه نمی‌شوند. در سال جاری نیز پیش‌بینی می‌شود که آمیژن‌ها 20 درصد افزایش قیمت داشته باشند.
آیا در زمینه تهیه شمش‌های خام از شرکت‌های المهدی و ایرالکو تاکنون با مشکلی مواجه شده‌اید؟
محصولات این دو شرکت با توجه به اینکه داخلی هستند، راحت‌تر در اختیار تولیدکنندگان قرار می‌گیرد؛ اگر این دو شرکت بزرگ محصولات خود را هر هفته در بورس عرضه کنند، عرضه و تقاضای بازار با هم برابر می‌شود و نوسانات قیمتی شمش خام از بین می‌رود. ولی زمانی که عرضه‌های این دو شرکت با تاخیر انجام می‌شود، قیمت محصولات ما نیز افزایش می‌یابد. نابه‌سامانی اوضاع عرضه مواد اولیه در حوزه آلومینیوم موجب شده سرمایه‌گذاری در این بخش متوقف شود و تولیدکنندگان جدیدی به جمع تولیدگنندگان فعلی اضافه نشود.
هم‌اکنون، عرضه شمش‌های خام از طرف شرکت‌های المهدی و ایرالکو نامناسب است؛ این دو شرکت ممکن است یک هفته در بورس کالای خود را عرضه کنند و برای یک ماه کالایی از سوی این دو شرکت عرضه نشود. عدم برنامه‌ریزی و عرضه مناسب، موجب شده فعالیت‌های تولیدی ما بسیار محدود شود.
وضعیت قیمت آلومینیوم در بورس و بازار آزاد چگونه است؟
شمش آلومینیومی خام هم‌اکنون در بورس و بازار به یک قیمت عرضه می‌شوند و تفاوتی چندانی بین آن‌ها وجود ندارد اما سال گذشته اختلاف قیمت بسیار زیاد بود به طوری که در برخی از مقاطع زمانی قیمت آلومینیوم در بازار آزاد به دو برابر قیمت بورس می‌رسید. اختلاف قیمت میان بازار و بورس، به میزان عرضه این محصولات بستگی دارد؛ مثلا اگر شرکت‌های ایرالکو و المهدی، هر هفته محصولات خود را در بورس عرضه کنند، بین عرضه و تقاضا تعادل ایجاد می‌شود و همین تعادل مانع افزایش قیمت‌ها در بازار می‌شود. زمانی تفاوت قیمت شمش آلومینیوم خام در بازار و بورس کلا از بین می‌رود که قیمت‌گذاری شمش، واقعی باشد و سهمیه‌بندی‌ها نیز به درستی صورت گیرد.
البته در حال حاضر مصرف‌کنندگان قدرت مالی پرداخت بیشتری را بابت شمش‌های آلومینیومی ندارند و توزیع‌کنندگان نیز نمی‌توانند شمش را بیشتر از قیمتی که هم‌اکنون در بازار عرضه می‌شود، به فروش برسانند. مشکل اساسی تولیدکنندگان تفاوت قیمت مواد اولیه در بورس و بازار آزاد نیست، بلکه تولیدکنندگان نمی‌توانند تمام مواد اولیه مورد نیاز خود را نه از طریق بورس و نه از طریق بازار تهیه کنند. میزان تولیدات کارخانه‌های ایرالکو و المهدی به اندازه‌ای کاهش یافته است که در حال حاضر تولیدکنندگان شمش‌های آلیاژی نمی‌توانند مواد اولیه مورد نیاز خود را از هیچ طریقی تامین کنند.
به طور کلی چه عواملی می تواند بر رونق یا رکود بازار شما تاثیر بگذارد؟
عوامل بی‌شماری می‌تواند بر روی فعالیت ما تاثیر بگذارد که مهم‌ترین آن‌ها دست‌یابی به بازار جهانی است. در حال حاضر محدودیت‌ها و ممنوعیت‌ها سبب کمیاب شدن مواد اولیه در بازار آلومینیوم شده است؛ اگر مسئولین بتوانند موانع موجود برای خرید مواد اولیه را از سر راه تولیدکنندگانی همانند ما بردارند، توان تولید ما قطعا چند برابر خواهد شد. یکی از مواردی که در سال گذشته و همین‌طور سال جدید برای ما مشکل‌ساز شده است، ممنوعیت ثبت سفارش است. با وضعیت موجود، این ممنوعیت بدترین ضربه ممکن را به تولیدکنندگان شمش آلومینیوم آلیاژی وارد کرده است.
حداقل کاری که دولت به عنوان کمک به صنایع آلومینیوم می‌تواند انجام دهد این است که شرکت‌های دولتی را موظف کند معوقات خود را به موقع پرداخت نمایند و به وعده‌های خود عمل کنند تا شرکت‌های خصوصی تولیدکننده آلومینیوم بتوانند مطالبات خود را بدون تاخیر دریافت نمایند؛ به طور مثال شرکت ایران خودرو مبلغی را که باید سال گذشته پرداخت می‌کرد، با یک سال تاخیر و با ضرر رساندن به تولیدکننده شمش آلومینیوم آلیاژی، پرداخت کرد. این درحالی است که اگر مقرراتی برای شرکت‌های نیمه دولتی مانند ایران خودرو تبیین می‌شد، قطعا وضعیت ما اینگونه اسفناک نمی‌شد.
تولید داخلی شمش خام آلومینیوم، چند درصد نیاز تولیدکنندگان شمش آلومینیوم آلیاژی را پاسخ می‌دهد؟
در چند سال اخیر، تولید شمش آلومینیوم در کشور کاهش یافته است و به همین دلیل نمی‌توان با اتکا به تولید داخلی در این حوزه فعالیت کرد. تولید داخلی شمش خام آلومینیوم، کفاف مصرف‌کنندگان این بخش را نمی‌دهد و اگر ثبت سفارش و واردات شمش‌های ضایعاتی آلومینیومی از کشور عراق صورت نگیرد، مسلما بسیاری از تولیدکنندگان نمی‌توانند به فعالیت خود ادامه دهند؛ چنانچه در حال حاضر با وجود شرایط پیش آمده، بسیاری از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان شمش آلومینیوم آلیاژی به دلیل کمبود مواد اولیه، فعالیت‌های خود را متوقف کرده‌اند.
از سوی دیگر، علت اصلی حجم بالای واردات شمش‌های آلومینیومی و محصولات کارنشده به کشور، نداشتن مواد اولیه و آمیژان‌هاست، شرکت‌هایی مانند ما نمی‌توانند از بورس سمهیه بیشتری را دریافت کنند و یا سرمایه بیشتری را برای خرید مواد اولیه از بازار آزاد تامین کنند؛ علاوه بر این آمیژان‌های آلومینیوم هم در بازار بسیار کمیاب شده‌اند. با شرایط ایجاد شده، راه‌های تولید کاملا برای ما مسدود شده است و آینده این صنعت در وضعیت مبهمی قرار گرفته است.
آیا در زمینه تولید بیلت یا اسلب هم قادر به فعالیت هستید؟
تکنولوژی و دستگاه‌های لازم برای تولید بیلت را در اختیار داریم ولی در حال حاضر، بخشی که در این زمینه فعالیت می‌کرد، به دلیل شرایط مالی، به صورت نیمه تعطیل درآمده است و در زمینه تولید اسلب هم تاکنون فعالیتی نداشته‌ایم.
آیا شمش‌های وارداتی با شمش تولید داخل تفاوتی از لحاظ کیفیت و کاربرد دارد؟
شمش‌هایی که از کشور عراق وارد ایران می‌شوند، شمش‌های ثانویه هستند و تنها به علت کمبود مواد اولیه در داخل کشور، این شمش‌ها را وارد می‌کنیم؛ کیفیت شمش‌های عراقی از کیفیت شمش‌های ایرالکو و المهدی پایین‌تر است اما واردات شمش‌های عراقی موجب ایجاد تعادل در بازار می‌شود و اگر وارد نشود، قیمت مواد اولیه به صورت سرسام‌آوری افزایش می‌یابد. ما در زمینه آمیژان‌هایی مانند سیلیس، منگنز و منیزیم کاملا به کشورهایی مانند چین وابسته‌ایم و نمی‌توانیم بدون واردات این مواد، اقدام به تولید شمش‌های آلومینیوم آلیاژی کنیم.
خوشبختانه کیفیت آلیاژسازی در ایران در بهترین وضعیت خود قرار دارد و کیفیت شمش آلومینیوم آلیاژی تولید داخلی در سطحی قرار دارد که می‌توان این محصولات را به کشورهای اروپایی نیز صادر کرد؛ کشوری مثل آلمان کیفیت کالاهای تولیدی ما را تایید می‌کند.
آیا برای تولید شمش آلیاژی از قراضه آلومینیوم هم استفاده می‌کنید؟
شرکت صنایع نگین آلومینیوم گلپایگان در تولید هیچ یک از محصولات خود از ضایعات استفاده نمی‌کند چون کیفیت محصولات تولید شده از ضایعات، پایین‌تر است؛ اما برخی از شرکت‌های دیگر از ضایعات استفاده می‌کنند زیرا تولیدکنندگان به راحتی به انواع قراضه‌ها دسترسی دارند.
آیا در زمینه آلیاژسازی با محدودیتی مواجه شده‌اید؟
ما در زمینه آلیاژسازی امکان تولید هر نوع آلیاژی را داریم و هم‌اکنون در کشور انواع آلیاژهای آلومینیوم تولید می‌شوند.
در آینده تولید محصولات آلومینیوم عمدتا به سمت تولید ظروف مصرفی، قطعات خودرو و وسایل خانگی گرایش پیدا خواهد کرد؛ با اینکه در سال جاری نحوه فعالیت خودروسازان، کسب‌وکار صنایع آلومینیوم را دچار مشکل کرده است اما با این حال بیشترین مصرف محصولات ما در صنایع خودروسازی است.
آیا در زمینه کاری شما، انحصاری نیز وجود دارد؟
خیر، در حال حاضر هیچگونه انحصاری در بازار آلومینیوم وجود ندارد. در سال جاری به دلیل رکود شدیدی که در تولید و مصرف آلومینیوم به وجود آمده، هیچ شرکتی حاضر به ورود به این عرصه نیست؛ اما در سال‌های گذشته، شرکت‌هایی بودند که به‌صورت انحصاری در زمینه تولید قطعات آلومینیومی به فعالیت می‌پرداختند.
ظرفیت و تولید سالانه شما چه اندازه است؟
حدود 20 سال است که در زمینه تولید شمش‌های آلومینیوم آلیاژی فعالیت می‌کنیم؛ تولید فعلی ما روزانه 100 تن یعنی در حدود 3 هزار تن در سال است در صورتی که ظرفیت اسمی ما 15 هزار تن در سال است اما به دلیل شرایط فعلی حاکم بر اقتصاد کشور، نمی‌توانیم به اندازه ظرفیت اصلی کارخانه تولید داشته باشیم. بسیاری از فعالان حوزه آلومینیوم، کمبود مواد اولیه و افزایش قیمت شمش را به افزایش ارزش دلار ربط می‌دهند، در صورتی که اینگونه نیست؛ مشکلات ایجاد شده بیشتر به دلیل سوء‌مدیریت و عدم برنامه‌ریزی درست است.